Hengelo Anders

Gisteravond was het cultuurdebat. Met het oog op verkiezingen van 19 maart. De bijeenkomst was vooral een feestje van de regerende coalitie. Met spreekstalmeesters als Henk Nijhof (GroenLinks), Hans Kok (Pvda) en wethouder Wieger Mulder die uitlegt waarom bezuinigingen op cultuur nodig zijn. Maar preken voor eigen parochie levert geen debat op. Daarom was Pier van Dijk uitgenodigd om tegengas te geven. Dat deed hij met een gesproken column. 

Alvorens van wal te steken bevestigde hij op het spreekgestoelte het gemeentelijke logo met daarop de tekst “Gekke Henkie”. U ziet het op de foto. Het plakkaat werd schielijk verwijderd toen hij was uitgesproken… De redactie is blij dat Pier van Dijk zijn column in deze krant gepubliceerd mag worden.

Bent u er allen klaar voor? U ook, meneer Mulder, al een kopje koffie gedronken? Okay, dan kunt u er gerust even rustig voor gaan zitten en relaxen, want ik ga niet tegen u aan pissen of naar u spugen. Mochten mijn woorden uw oren toch bereiken als azijn of gal, dan adviseer ik u: Go to the doctor…

Toen ik een paar weken geleden gebeld werd door een bestuurslid van Stichting Het Debat met de vraag of ik een column zou willen schrijven voor en voorlezen tijdens een debat over kunst en cultuur, onder de titel Cultuur onder vuur, zei ik niet direct ja. Ik plaatste al meteen vraagtekens bij de woorden ‘column’ en ‘debat’. “Ik zal erover denken” zei ik, “bel mij over een paar dagen maar weer”.

Debat, debat over kunst en cultuur, debat over kunst en cultuur in Hengelo?

Een aantal lange avonden had ik als enige kunstenaar over de reling van de publieke tribune in de raadzaal gehangen, dan wel met mijn handen stevig om de spijlen er tussendoor geloerd. Een tribune, bedacht en ontworpen in een tijd, dat pottenkijkers nog zoveel mogelijk moesten worden ontmoedigd; gelukkig bestaat er zoiets als fysiotherapie en schuilt in de aanpassing van de tribune een mooie opdracht voor een Hengelose professionele beeldend kunstenaar. Zelfs onder leiding van Schuldenberg bleek de kunst van het debatteren, zowel inhoudelijk als taalkundig, helaas van weinig niveau. Wel werden er veel vliegen afgevangen en werd er in andermans ogen weinig licht gegund. Verder was men druk in de weer met iPad’s en iPhone’s en keek men geregeld naar boven, zo van ‘zie je me wel?’

Ik werd er beroerd van, maar kotste gelukkig nog net niet over de reling.

Column? Volgens de Van Dale is dat ‘een regelmatige (min of meer kritische en op een vaste plaats verschijnende) bijdrage aan een krant of een weekblad, meestal ondertekend, en een specifiek domein van het maatschappelijk leven becommentariërend of afwisselend de meest gevarieerde onderwerpen behandelend’ Ik zag mij toch niet tot in lengte van dagen, iedere week op donderdagavond in deze brasserie voor de kat z’n palet ‘so nice’ staan doen over het kunst- en cultuurbeleid in Hengelo.

Ik dacht erover na en besprak het met mijn creatieve geweten. “Doen”, zei ze. Normaal krijg ik voor zoiets als dit toch al gauw een paar honderd euro, wat natuurlijk niets is vergeleken met het honorarium van de tweederangs stand-up comedians Marco van Vulpen en Cor Wijn van BMC Advies management voor de jolige presentatie van hun flut-rapport. De twee hadden in opdracht van de gemeente voor een giga-bedrag een onderzoekje gedaan, waarbij de hele professionele beeldende kunst gemakshalve maar over het hoofd was gezien. Pas nadat ik op deze plek als ‘ten-einde-raadslid’ (de presentatie was alleen voor raadsleden) hun aanbevelingen een ‘natte droom’ had genoemd, kon volgens de in boosdrift ontstoken Van Vulpen (mij nog bekend als blauwe-maandag-directeur van het KCO in Zwolle) het werk van Hengelose professionele beeldend kunstenaars opeens, hij verzon het ter plekke, in een achteraf zaaltje van het Historisch Museum Hengelo aan de Beekstraat geëxposeerd worden, gezellig tussen knipmutsen, stiepeltekens en tuugkistjes, mits niet te vaak. Met het rapport is niet meer gedaan, dan het in de bureaula leggen, in afwachting van Reisswolf.

Doet mij denken aan de nog lopende tentoonstelling van het inmiddels uit protest opgeheven Bureautje Voorwaarts op het Milieupark (of wel het Janneke Oude-Alink-plantsoen): Alles is tijdelijk/Niets is eeuwig. Weggegooid geld dus, aanzienlijk meer dan het bedrag dat de gemeente vanaf nu jaarlijks nog over heeft voor de professionele beeldende kunst.

Wist u trouwens dat in de negentiger jaren van de vorige eeuw de spellingcorrector op mijn computer het woord ‘boerenlul’ corrigeerde in ‘bureaula’?

Zo bleek, toen ik een boze brief schreef aan Rob Kerkhoven, de toenmalige directeur van de Dienst Welzijn van de gemeente Hengelo, op wiens kamer ik uit protest, de luxe, grote, zware vergadertafel, compleet met vergaderstukken, volle koffiekannen en -kopjes, omkieperde op het hoogpolige, wollen tapijt. Twee jaar geleden troffen wij elkaar in Bad Bentheim, herkenden elkaar onmiddellijk en gingen gezellig liggen praten, zonder badzout in open wonden te strooien. Genoemd voorval bleek het meest vermakelijke uit zijn carrière. Met “Nou, dát is me toch een bureaula”, bedoel ik dus wat anders.

 Ze belde weer. “Wat schokt het eigenlijk?”, vroeg ik. Mijn ex-sparringpartner bij karate hoorde ik er tegenaan zweten: “Niets, we hebben geen rooie cent!” Stom, ik had het kunnen weten. Zoekt en gij zult vinden, dacht ik, zonder geld mij, met geld een ander. “Ik zal erover nadenken”, zei ik voor de tweede maal, “je hoort van mij.” Aangezien ik door mijn liefde-/haat-relatie met Hengelo van een halve eeuw, gewend was mijn financiële grens steeds verder naar beneden te moeten bijstellen, zei ik enige dagen later: “Ik doe het, voor 1 Euro”. Ze was nog nooit voor zó’n koopje klaar geweest.

“Maar Jan Krediet die staat hier niet, dus Jeannette, eerst komen betalen.” —

 Ik heb vanmiddag nog eens even de commissie Stiekem afgeluisterd en ik kan u verzekeren: ‘Feind hört mit’. ‘Das Leben der Anderen’ heeft nu ook in Nederland groteske vormen aangenomen. In het gemompel op de achtergrond meende ik de stem van geheimagent Molenaar te horen, maar dat terzijde. Overigens berust het synoniem van de naam van een Hengelose wethouder geheel op toeval. Bovendien laat ik af en toe een geleende camera-drone rondom het stadskantoor aan de Hazenweg cirkelen; nou, dat is lachen, zeg! Op het onthullende, onthutsende beeldmateriaal is duidelijk te zien, hoe de hazen lopen en eveneens, dat bijna alle hazen in dit leger het prima naar hun zin hebben. Ze rennen en vliegen, de paperassen stevig onder de arm; praten en lachen, hun handen warmend aan de koffiebekers. Slechts één haas ligt te dromen van een nieuw leger, de bron van ellende! Met bleek-rood aangelopen hoofd, aangemoedigd door wat partijgenoten en andere angsthazen, poetst hij zijn bureaula op. Begin 2013 had ik al eens de flyer ‘Stop bron van ellende’ het licht doen zien. Weg met dat nieuwe stadskantoor!

Een nieuw stadskantoor gaat ten koste van ‘alles van waarde’, dus ook van de professionele beeldende kunst. ‘Alles van waarde is weerloos’ zegt de dichter Lucebert in zijn gedicht ‘De zeer oude zingt’ uit 1974; en hij heeft gelijk! Laat ‘alles van waarde’ in Hengelo geen randverschijnsel worden! Houd Hengelo waardevol! Utrecht is Hengelo voorgegaan en heeft maandag 13 januari j.l. de moed gehad een 76 miljoen kostend mega-nieuwbouwcomplex op af te blazen.

Gelukkig las ik eergisteren in het Hengelo’s Weekblad dat naast Pro Hengelo en de VVD inmiddels ook het CDA, D66 en de SP tegen een nieuw stadskantoor zijn. Raad, keer terug op uw schreden, het wordt een debâcle!  Nadat de blozende ‘Quellegeest’ de eerste paal de grond heeft ingeramd, geheid dat de kosten meteen 25 % hoger uitvallen en halverwege de bouw nog eens. Immers, behoort niet iedere zichzelf respecterende bouwondernemer een fraudeur te zijn? “Tja, als we dat toen geweten hadden met de kennis van nu”, hoort u de toenmalige ‘Quellegeest’ vanaf het terras van zijn ‘gesponsorde’ huisje op de Canarische Bahama’s jaren later al zeggen, “dan had ik nu niet zo lekker gezeten, toch?”, terwijl hij hoorbaar aan zijn subtropische verrassing lurkt.

 De professionele beeldende kunst in Hengelo is nog net niet ‘entartet’ verklaard, maar het scheelt niet veel. Zou dit erg zijn? Nee, want alleen de namen van ‘entarte Künstler’ en grote drinkers leven voort in de kunstgeschiedenis. Wel is de laatste jaren zo’n beetje alles geliquideerd, wat maar geliquideerd kon worden, zoals de projectsubsidie, het aankoop- en opfrachtenbudget en ‘last but not least’ AkkuH, waar het schone kind met het vuile badwater werd weggegooid, waardoor de professionele beeldende kunst het kind van de rekening werd. Er zijn dus geen voorzieningen meer, er is geen draagvlak meer en minachting is troef. Dit laatste is het ergste; uit niets blijkt het  tegenovergestelde en praatjes vullen nu eenmaal geen gaatjes.

Alleen raadslid Annie Doornbos geeft altijd acte de présence bij openingen van tentoonstellingen en andere activiteiten op het gebied van de professionele beeldende kunst.  (Hoofd naar links) “Was Annie er?” (Hoofd naar rechts) “Ja, die wel!” Zij is als een troostende moeder, een Maria Magdalena om bij uit te huilen, maar helaas zonder ‘happy end’, want ze is en blijft natuurlijk raadslid van de verkeerde partij in deze.

De stand van zaken is allerbelabberdst. De zieke ligt op Zaal Zuid, een zaal waar met geld van de professionele beeldende kunst volledig overbodige educatieve tentoonstellingen worden georganiseerd. Immers, iedere goede tentoonstelling leent zich voor een educatief programma, dat aan de scholen kan worden aangeboden; dat kost maar een paar euro meer. De professionele beeldende kunst is het arme, lastige kind van de rekening, gemakshalve ondergeschoven bij Crea, waar men met veel tamtam de scepter zwaait.

Amateurisme, hobbyisme en dilettantisme krijgen ruim baan en worden financieel ondersteund met de geconfiskeerde gelden van de professionele beeldende kunst, waarvoor slechts een luizige €50.000 rest voor tentoonstellingen en projecten en dan ook nog eens voor de huur van een museaal presentatie-punt, bijv. het pand aan de Molenstraat (Plan Lassche). Verder wordt de 1%-regeling niet toegepast of niet naar behoren. De gemeente interpreteert de regeling naar eigen goeddunken en laat af en toe een amateur-ambtenaar gezellig hobbyen, kortom broodroof.

Als je geen nota van kunst hebt, moet je geen kunstnota schrijven. Een tiental Hengelose professionele beeldend kunstenaars heeft als oppers veel tijd gestopt in het aandragen van bouwstenen, laddertje op, laddertje af. Helaas zijn deze stenen niet of nauwelijks terug te vinden.  De professionals mochten wel meedoen van de amateurs, hobbyisten en dilettanten op het gemeentehuis, maar enkel voor spek en bonen. Deze kunst- en cultuurnota, een hilarisch en verbijsterend wanproduct, kan derhalve regelrecht het ronde archief in. Nogmaals: als je geen nota van kunst hebt, moet je geen kunstnota schrijven.

Jammer, dat de eigen beroepsgroep zich niet of nauwelijks heeft geroerd, behalve dan door deel te nemen aan Accrochage Sauvage, de protesttentoonstelling tegen de liquidatie van AkkuH, september 2012, en aan de andere tentoonstellingen en projecten van Bureautje Voorwaarts. Dat zegt niets over de betrokkenheid van de Hengelose professionele beeldend kunstenaars, maar alles over die van de overheid, die maar al te vaak roept, het vertrouwen van de burger te willen terugwinnen. Ja, ‘amme hoela’, zolang het ‘Kwartje van Kok’ niet daadwerkelijk wordt afgeschaft, het was immers een tijdelijke maatregel uit 1991, moet je de overheid ten enenmale wantrouwen. Zolang ze blijft jokkebrokken, hoed u voor Plasterken, moet je haar niet vertrouwen, ook in Hengelo niet, zeker niet als er uit een vaal-rode hoed getoverd wordt.

‘Bureautje Voorwaarts stopt’ kopte de TC Tubantia van dinsdag 21 januari jl. Beeldende kunst in Hengelo, dat is trekken aan een dood paard. In anderhalf jaar tijd heeft het onder het motto ‘Niet lullen, maar poetsen’ op eigen kracht, zeven projecten geïnitieerd en georganiseerd, te weten de al genoemde protesttentoonstelling Accrochage Sauvage in AkkuH in, de tentoonstellingsreeksen Zie de Vide in het Rabotheater en Oog voor beeldende kunst in de Waterstaatkerk/Muziekschool, het Pilaarheiligenproject in de Lambertusbasiliek en het project Bushokje en de tentoonstellingen Plaatsbepaling op de Houtmaat en Alles is tijdelijk/Niets is eeuwig op het Milieupark. In totaal deden vijfenzestig verschillende Hengelose professionele beeldend kunstenaars mee, waarvan een aantal aan twee of meer exposities. Naast Bureautje Voorwaarts hebben slechts vier kunstenaars een statement afgegeven, te weten Guusje Beverdam, Agnes Booijink, Henk Lassche en Derya Zenginoğlu. Guusje en Henk hebben zich uit protest als professioneel beeldend kunstenaar bij de gemeente laten uitschrijven, Agnes heeft uit protest haar toko Momo aan de Marktstraat opgeheven en Derya heeft als raadslid van de verkeerde partij toch iets voor elkaar gekregen in de raad. Zij zijn dan ook genomineerd voor de vandaag in het leven geroepen Tegeltje-prijs, een prijs die jaarlijks op 20 februari door mij zal worden uitgereikt aan een professionele Hengelose beeldend kunstenaar, die zich op de een of andere manier heeft ingezet voor de verbetering van het kunstklimaat in Hengelo. De prijs wordt voor de eerste keer uitgereikt aan Derya Zenginoğlu!

Bravo, Derya! Derya Zenginoğlu, wat heb ik met haar te doen, beeldend kunstenaar en dan in de raad voor die vreselijke afbraakpartij. Maar zij heeft het toch maar mooi voor elkaar gekregen, dat de commissie beeldende kunst in de toekomst volledig transparant wordt samengesteld, dus niet meer van ‘ons kent ons’ en zo, en dat de bevoegdheden helder en duidelijk worden geformuleerd. Verder heeft ze het voor elkaar gekregen, dat bij het aannemen door de raad van de conceptnota ‘KenT u Hengelo? Kunst- en cultuurbeleid Hengelo, 2014-2020’ door de gemeenteraad de hoofdstukken ‘muziek’ en ‘professionele beeldende kunst’ nader onder de loep worden genomen.

 En dan nog even dit:

Er wordt door de gemeente veel geld uitgegeven aan gebakken lucht. Neem nu de leporello Een dagje Hengelo, 2013, van Bureau Hengelo waarin de professionele beeldende kunst uiteraard niet wordt genoemd, laat staan geroemd. Beleef Hengelo winkelend, cultureel en culinair! Omdat winkelen langs leegstaande winkels uitstekend gecombineerd kan worden met kleien bij Crea, om de dag uiteindelijk te eindigen bij de gribus horeca.

Een dagje Hengelo? Je kunt komen kijken naar wat leeg staat, in staat van verval verkeert, afgebroken is, braak ligt of nog moet worden gebouwd. Een dagje Hengelo? Wat dacht je van Hengelo Gelderland?

Was getekend: Pier van Dijk (Brasserie So Nice, 20 februari 2014)