Hengelo Anders

Door Wiert Wiertsema

Regio Twente praat over de samenwerking. De 14 gemeenten vormen samen het Regiobestuur. Er werken circa 600 mensen bij de regio, het kost 94 miljoen per jaar en iedere burger betaalt €35,64 per jaar voor de samenwerking. Dit alles gebeurt onder de fictie van ‘verlengd lokaal bestuur’, dat wil zeggen onder controle van de gemeenteraden. Maar ik kan U verzekeren: dat is niet zo. Nadenken hierover is dus wijs en belangrijk.

Het is makkelijk narrig doen over de regionale samenwerking, want er is altijd gedoe. Dat heeft te maken met gemeentelijke autonomie en de politieke controle daarop. Problemen genoeg. Daar staat tegenover dat gemeenten veel dingen niet in hun eentje kunnen. Ze moeten wel samenwerken. Anders gaat de provincie het doen en dat is het laatste wat men wil. Een noodgedwongen samenwerking dus.

Regio Twente verzet veel werk voor de Twentse gemeenten. Daarom is het jammer dat het echte probleem onbesproken blijft. Mag een overheid in Nederland 94 miljoen uitgeven zonder feitelijke controle door een volksvertegenwoordiging? Het antwoord is een simpel ‘nee’. Je kunt dan twee dingen doen. De samenwerking beperken tot het absolute minimum. Dus alleen ‘doe taken’ verrichten zoals afval ophalen en verbranden, de ambulance zorg, de brandweer of het verlenen van milieutechnische ondersteuning. Wethouders leggen verantwoording af over het werk dat de diensten in de eigen gemeente verrichten en daarmee basta. Als de samenwerking verder gaat (de regio heeft een eigen begroting, eigen beleid en een eigen bestuur) wordt democratische controle onontbeerlijk.

Regio Twente ontwijkt het probleem. Ze kiezen voor een uitgebreid takenpakket, meer samenwerking onder de paraplu van de regio, maar zonder controle. Gevolg: er is in de regio een vierde macht ontstaan van wethouders, ambtenaren en burgemeesters die zijn eigen gang gaat. De gevolgen zijn dichtbij huis zichtbaar. Deals tussen Enschede en Hengelo bijvoorbeeld over het vliegveld en de aanleg van een nieuwe wegenspaghetti dwars door de natuur tussen Hengelo en Enschede. Gemeenteraden spreken er pas over als alles in kannen en kruiken is en er veel kosten zijn gemaakt. Hier ziet U een voorbeeld hoe het gaat als een eigenwijze partij het toch aan de orde stelt.

Twente heeft een Regioraad. Hengelo (de tweede stad van Twente) heeft één regioraadslid. Voor de andere gemeenten geldt hetzelfde. Die eenlingen zouden de democratische controle moeten uitoefenen? Onmogelijk. Als het al zou kunnen, hebben ze niet het mandaat. Zij vertegenwoordigen hun gemeenteraad als geheel. Er is kortom een democratisch gat. Voor wie het wil is het probleem oplosbaar. Laat de Regioraad een politiek orgaan worden. Niet een debat moment. Met een zetelverdeling die de zetelverdeling van de gemeenteraden weerspiegelt. De politieke partijen zorgen per partij zelf voor een vertegenwoordiging. De Regioraad kiest zijn bestuurders en controleert ze.

Landelijk is er angst voor een vierde bestuurslaag. Daarom is de controle niet geregeld en gaat de wetgever uit van de fictie van ‘verlengd lokaal bestuur’. De wet staat een directe verkiezing van de regioraad  niet toe, maar een politiek samengestelde Regioraad wel. Waarom wordt daar geen gebruik van gemaakt? Controle van de vierde macht vinden ze niet leuk op de gemeentehuizen. Maar macht zonder controle hoort niet in Nederland.

Zolang de democratische controle ontbreekt, kunnen we in Hengelo beter kiezen voor een beperkt aantal ‘doe’ taken. De lokale partij ProHengelo is daar een voorstander van. Bij gebrek aan beter.